« پوست اندازي دوباره خاورميانه »
چند روزي است تحولات کشور مصر درصدر اخبار جهان قرار دارد. محمد مرسی تنها یکسال بعداز رییس جمهور شدن، از سوی نظامیان برکنار و عدلی منصور، رئیس دادگاه قانون اساسی مصر بعنوان رئیس جمهور موقت در دوره انتقالی مصر، مامور اداره کشور شد.
نظامیان مصر پس ازاعلام برکناری مرسی، وی و هچنین اعضای ارشد جنبش اخوان و حزب عدالت و آزادی را بازداشت کردند. تحولات مصر سرعت گرفته و قرار است به زودي مرسي در دادگاه محاکمه شود.
«محمد حسنين هيکل»، نويسنده بزرگ مصري در گفتگو با شبکه سي بي سي گفت گروه اخوان المسلمين دير وارد نبرد «بقاء» شد و اين نبرد را باخت.
وي افزود: طرفداران گروه اخوان المسلمين به جاي اينکه اکنون بنشينند و درباره اقدامات خود بازنگري و مشخص کنند که علت شکست شان در اين يک سال چه بود اکنون درباره کودتاي نظامي سخن مي گويند.
دراين حال، «جنيفریساکي»، سخنگوي وزارت خارجه آمريکا در واکنش به تحولات اخير مصر و برکناري محمد مرسي ، با بیان اینکه هنوز براي اظهارنظر زود است ، گفت: ترديدي نيست که ارزيابي هاي لازم براساس واقعيتهاي موجود مصر و تصميم هايي که همه گروه ها و احزاب مي گيرند، صورت خواهد گرفت.
اما نکته جالب اينکه برخي کارشناسان معتقدند خطرسرايت درگيري هاي مصر به کشوری چون ترکیه نیز وجود دارد. «ويرژيني ارز»، کارشناس مسائل سياسي دراين باره به شبکه تلويزيوني فرانس بيست و چهار گفت خطر سرايت اعتراضات مصر به تونس و ترکيه وجود دارد.
نکته قابل توجه اينکه تظاهرات و اعتراضات ، چندهفته اي زودتر از مصر در ميدان تقسيم استانبول شروع شده و تظاهرات مردم ترکيه عليه رجب طيب اردوغان نخست وزير اين کشور همچنان ادامه دارد. اين تحولات درحالي صورت گرفته است که در هفته های اخیر شاهد جابه جایی قدرت در کشور کوچک قطر نيز بوده ایم .
پس از کناره‌گیری بی‌سابقه حمد بن خلیفه آل ثانی به نفع ولیعهد ، نخست وزیر قطر از کار برکنار شد تا فرآیند انتقال قدرت در این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس به صورت کامل به اجرا در آید. قطر درچند سال گذشته در تغذیه گروه های تکفیری و رشد و بسط آن در خاورمیانه و وابسته کردن گروه های وهابی درخط مقدم ترويج اسلام گرايي افراطي بود.
آيا آمريکا براي رهايي از مشکلات خودساخته خاورميانه مانند مساله سوريه و خشونت بی حدو حصر تکفیری ها و نيز رهايي از مساله ايران هسته اي ، بازيگران چند سال گذشته خود را رها مي کند؟
اما انتخابات ايران و روي کارآمدن دولت اعتدال که تاميزان قابل توجهي ايران هراسي دوران احمدي نژاد را کاهش داده و فرسايشي شدن جنگ در سوريه و عقب نشيني محسوس عربستان از ماجراي سوريه ، از ديگر تحولاتي است که در يکماه اخير در منطقه خاورميانه به وقوع پيوسته است.
نتایج انتخابات ایران بی تردید شوکی تحلیلی بر مجموعه صاحب نظران امریکایی در رابطه با تحولات سیاسی ایران بود. بسیاری از پژوهشگران مراکز تحقیقاتی امریکا از انتخابات ایران با عنوان گزینشSelectionبه جای انتخابElectionیاد می کردند. دکتر سید محمدکاظم سجادپور، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل بین المللی در مقاله ای مي نويسد: درحقیقت در این شوک تحلیلی شاهد ناکارآمدی مکانیسم های تحلیلی پژوهشگران امریکایی در مورد ایران هستیم. این اولین بار نیست که ایران مجموعه نهادهای تحلیلی امریکا را با عنصر تعجب رو به رو می کند.
همچنین دکتر زبيگنيو برژينسکي ، مشاور امنيت ملي اسبق رييس جمهور امريکا در دوران رياست جمهوري جيمي کارتر و استاد دانشگاه جان هاپکينز اخيرا در جمع پژوهشگران "مرکز مطالعاتي رند"گفت: وقتي درباره ترويج دموکراسي در ايران صحبت مي کنيم بايد به خاطر داشته باشيم که هم اکنون هم نوعي دموکراسي در ايران وجود دارد که ما آن را معمولا ناديده مي گيريم.
وی افزود: به عنوان مثال در انتخابات هاي اخير در ايران من واقعا نمي توانستم با قاطعيت پيش بيني کنم چه کسي پيروز انتخابات خواهد بود و فکر نمي کنم هيچ يک از حاضرين در اين جلسه هم مي توانست با قاطعيت نتيجه انتخابات ايران را پيش بيني کند.ولي اگر از من بپرسيد که چه کسي پيروز انتخابات سال 2012 روسيه خواهد بود من با اطمينان جواب آن را به شما خواهم گفت. انتخابات در ايران پيچيده ولي براساس اصول دموکراسي است.
باکمي موشکافي ، مي توان فهميد نظام هاي سياسي متحد آمريکا در منطقه، درحال پوست اندازي هستند و واشنگتن تمايل دارد با دشمنان خود درمنطقه نيز مذاکره داشه باشد. به وضوح قابل درک است راهبرد آمريکا که براي اجراي سياستهاي منطقه اي برمحور کشورهاي عربستان- ترکيه و قطر استوار شده بود، درحال تغيير است، اگرچه واشنگتن درخصوص مصر اخواني نيز در يکسال گذشته دچارترديد بود و به همين علت کمکهاي نظامي خود را به مرسي قطع کرده بود.
اما درخصوص ايران پايگاه اينترنتي فاکس نيوزروز جمعه به نقل از آلن اير سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا نوشت: وزارت خارجه آمريکا آمادگي خود را براي انجام گفتگو با ايران بر اساس احترام متقابل اعلام کرده است.
اير تصريح کرده است اين گفتگو مي تواند بصورت دو جانبه باشد و يا از طريق گفتگوهاي گروه پنج بعلاوه يک متشکل از پنج عضو دائم شوراي امنيت سازمان ملل متحد و آلمان باشد.
دراين راستا، برژینسکی اخيرا درمصاحبه با مجله سیاسی مادرجونز تاکيد کرد همان‌طور که آمریکا موفق شد با اتحاد جماهیر شوروی هسته‌ای کنار بیاید و با چین هسته‌ای روابط باثبات خود را حفظ کند، می‌تواند ایران هسته‌ای را هم بپذیرد. مشاور سابق امنیت ملی کاخ سفید همچنين در گفت‌وگو با روزنامه تخصصی سیاست خارجه آمریکا "نشنال اینترِست"گفته است: رژیم دیکتاتوری قطر و عربستان حوادث سوریه را به وجود آوردند و واشنگتن و روسیه و چین باید به دنبال یافتن راهکاری برای حل بحران باشند. سیاستمدار کهنه کار آمریکایی تصریح کرده است: سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) در دوره ژنرال دیوید پترائوس برای کمک به قطر و عربستان تلاش بسیار گسترده ای صورت داد و با روشهای مختلف میان آنها و ترکها ارتباط برقرار کرد اما نمی توان گفت که موضع آمریکا درقبال سوریه یک موضع استراتژیک و راهبردی باشد و مشخص نیست که چرا آمریکا ناگهان به فکر ایجاد ناامنی و از بین بردن دولت سوریه افتاده است. وی تاکید کرد: مداخله در مسلح کردن مخالفان سوری، اعتبار واشنگتن را زیر سئوال می برد و در پایان به تقویت دشمنانش کمک می کند.
اکنون سئوالی که مطرح است اينکه آيا آمريکا براي رهايي از مشکلات خودساخته خاورميانه مانند مساله سوريه و نيز رهايي از مساله ايران هسته اي ، راهبرد خود را در منطقه تغییر می دهد و بازيگران و متحدان چند سال گذشته خود را رها مي کند؟ آيا عملکرد تکفيري ها و سلفي ها در سوريه و مصر زنگ خطري براي آمريکا ومتحدانش بوده است؟ آیا درآینده شاهد راهبرد جدیدی ازسوی آمریکایی ها خواهیم بود؟